Sürdürülebilirlik Raporu Nasıl Hazırlanır?

Sürdürülebilirlik Raporu Nedir ve Sürdürülebilirlik Raporu Nasıl Hazırlanır?

Sürdürülebilirlik raporu; şirketlerin çevresel, sosyal ve yönetim performanslarını özellikle paydaşlarına göstermek için kullandıkları belgelere denir. Dolayısıyla işletmeniz için oldukça önemlidir. Bu tür bir rapor, şirketlerin sürdürülebilir ve sorumlu uygulamaları teşvik etme konusundaki kararlılıklarını göstermelerine olanak tanır.

Sürdürülebilirlik raporu; çevresel etkinin azaltılması, insan haklarına saygı gösterilmesi, adil ve güvenli çalışma koşullarının teşvik edilmesi gibi çok çeşitli konuları kapsar. Dolayısıyla sürdürülebilirlik raporu nedir baktığımızda; karşımıza yalnızca çevresel unsurların olduğu belgeler çıkmaz. Bunun yanı sıra sürdürülebilir kalkınmaya olan bağlılığı göstermeyi, paydaşların hesap verebilirlik ve şeffaflığa ilişkin artan beklentilerini karşılamayı da kapsar.

Sürdürülebilirlik raporlarının faydaları arasında kurumsal itibarın iyileştirilmesi ve tüketici güveninin oluşturulması/artırılması ilk sıralarda yer alır. İşletmeler; gezegenimiz, toplum ve çalışanlarına yönelik gösterdiği hassasiyeti bu raporlarla beraber çok daha şeffaf bir şekilde öne çıkarabilir. Bunun yanı sıra özellikle sürdürülebilirlik, günümüz tüketici dünyasının son derece önem verdiği bir konu. Bu nedenle böylesi raporlar, aynı zamanda sorumluluk ve hassasiyet noktasındaki beklentileri de karşılamaya yardımcı olur.

Sürdürülebilirlik Nedir?

Mevzuyu daha için kavramak için; adı geçen raporlara konu olan kavramı, sürdürülebilirliği de ele almamız önemli. Sürdürülebilirlik hakkındaki en yaygın tanım, Birleşmiş Milletler (BM) alt kuruluşu olan Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nun tanımı. Buna göre sürdürülebilir kalkınma, “gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılamasını tehlikeye atmadan, bugünün ihtiyaçlarını karşılayan kalkınma” anlamına gelir. Bir başka deyişle sürdürülebilirlik; çevre, eşitlik ve ekonomi arasındaki dengeyi ifade eden bir kavram. En geniş anlamı ise bir süreci zaman içinde devamlı olarak sürdürme veya destekleme becerisidir. İş dünyasında ise sürdürülebilirlik, doğal ve fiziksel kaynakların tükenmesini önlemeyi, böylece uzun vadede kullanılabilir kalmalarını sağlamayı amaçlar.

Sürdürülebilirlik genellikle üç temel kavrama ayrılır: Ekonomik, çevresel ve sosyal. Pek çok işletme, doğal kaynakları korumak gibi sürdürülebilir hedefler belirler. Kavram genellikle gezegenin yönetilme biçiminde büyük değişiklikler yapılmazsa telafisi mümkün olmayan hasarlar göreceğimiz düşüncesine karşılık gelir. Bununla beraber sanıldığının aksine sürdürülebilirlik, yalnızca çevresel faktörler ile sınırlı değil. Ondan çok daha fazlasını kapsar. Örneğin, “ekonomik sürdürülebilirlik” kavramı, ekonomik üretim için doğal kaynakların korunmasına odaklanır. Sosyal sürdürülebilirlik ise temel insan ihtiyaçlarının herkes tarafından karşılanabilir olmasını amaçlar. Bu nedenle “sürdürülebilirlik raporları” dediğimizde aslında ekonomik, çevresel ve sosyal faktörlerin tamamını kastederiz.

Kurumsal Sürdürülebilirlik Nedir?

Kurumsal sürdürülebilirlik ise elbette daha çok iş hayatına ve profesyonel dünyaya yönelik bir kavram. Uzun vadeli çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirliği elde etmek ve bu şekilde iş yapmaya yönelik bütünsel bir yaklaşımı ifade eder. İşletmenin operasyonlarında, yalnızca kâr odaklı bir stratejinin aksine genel etkileri daha fazla dikkat edilir. Dolayısıyla sürdürülebilir bir şirket, eylemlerinin/iş yapış şekillerinin dünya üzerinde derin sonuçlar doğurabileceğinin farkındadır.

Olumlu toplumsal değişime ve sürekli kurumsal büyümeye aktif olarak katkıda bulunurken olumsuz etkileri de en aza indirmeyi hedefler. Şirketler, örneğin karbon ayak izlerini veya israfçı uygulamalarını azaltarak çevresel sürdürülebilirliklerini artırabilirler. İşin ekonomik ayağı ise dürüst ve şeffaf uygulamalarının sürdürülmesi anlamına gelir. Dolayısıyla kurumsal sürdürülebilirliğin de üç temel ayağı var: Çevresel kaygılar, sosyal açıdan sorumlu uygulamalar ve ekonomik iş birlikleri. Bu üç ayak insanlar, gezegen, amaç ve kârlar olarak da adlandırılabilir. Şirketlerin sürdürülebilirlik raporlaması da bu üç ayaktaki faaliyetleri kapsar.

Sürdürülebilirlik Raporu Nasıl Hazırlanır?

Günümüzde sürdürülebilirlik raporlaması birçok sektörde bir gereklilik. Bir işletmenin sosyal, ekonomik ve çevresel faaliyetlerinin etkisini gösteren bu belgeler, sürdürülebilir kalkınmayı yönlendirmede hayati bir araç. Ayrıca şirketin paydaşları, hissedarları, müşterileri, çalışanları için de oldukça önemli bir iletişim aracı. Paydaşlar giderek daha fazla şeffaflık ve sorumlu uygulamalar talep ettikçe, kuruluşlar ve işletmeler de sürdürülebilirlik raporlamasının önemini fark etmekte. Peki sürdürülebilirlik raporu nasıl hazırlanır? Bu noktada işletmenin faaliyetlerine göre rapor oluşturma adımları elbette değişkenlik gösterebilir. Bununla beraber etkili bir sürdürülebilirlik raporu oluşturmak için dikkat edilmesi gereken belli başlı adımlar mevcut: 

• Önemli sürdürülebilirlik sorunlarını belirleyin: Sürdürülebilirlik raporlamasının hazırlamadan önce, tüm ilgili verileri toplayın. Bunlara sürdürülebilirlik sorunları, endişeler, işletmeniz ve paydaşlarınız için önemli olan zorluklar dahil olabilir. Endişeler; işletmeniz üzerinde büyük etkisi olan çevresel, sosyal ve ekonomik faktörleri kapsar. Bunu da paydaşlarınızla konuşarak, onların yorumlarını öğrenerek başlatabilirsiniz.
• Hedef ve amaçlarınızı belirleyin: Bir sonraki adımda şirketinizin hedeflerine ve amaçlarına daha derinlemesine bakabilirsiniz. Ayrıca bunların sürdürülebilirlik çabalarınızla uyumlu olduğundan emin olmanız da önemli. Hedef ve amaçlarınızın ölçülebilir, tutarlı, ulaşılabilir, olduğundan emin olmak iyi bir fikirdir.
• Tüm ilgili verileri toplayıp analiz edin: Sürdürülebilirlik ilerlemenizi doğru bir şekilde ölçmek için tüm ilgili verileri toplayıp analiz etmeniz gerekir. Örneğin hedefiniz, su kullanımını azaltmak olabilir ve 2025 yılına kadar %40’lık bir azalmayı hedefliyor olabilirsiniz. Bu adımda, güvenilir ve doğru veriler topladığınızdan emin olmak hayati önem taşır. Örneğin, su ve enerji kullanımınızı izlemek için sensörler veya atıklarınızı daha iyi yönetmek için sistemler kurabilirsiniz.
• Paydaşlarınızla bağlantı kurun: Paydaşlarla bağlantı kurmak, sürdürülebilirlik çalışmaları için hayati bir adım. Rapor, paydaşlarınız onu kolayca anlarsa ve sunulan bilgilerle etkileşime girebilirse etkili olacaktır. Bu da güvenilirlik, itibar ve değer yaratma açısından avantaj sağlar. Kamuoyu danışmaları, anketler veya görüşmeler yoluyla sürdürülebilirlik raporuna paydaşlarınızı dahil edebilirsiniz.
• Raporu yazmaya başlayın: Yukarıdaki adımları tamamladıysanız kurumsal sürdürülebilirlik raporu oluşturmaya başlayın. Raporu daha akılda hale getirmek için ona biraz hikayeleştirme ekleyebilirsiniz. Hikaye anlatmak aynı zamanda insanlara sürdürülebilirlik performansınızı abartmadığınızı veya uydurmadığınızı, bunun yerine özgün, şeffaf, güvenilir ve dürüst olduğunuzu göstermenizi sağlar. Temel kural, sürdürülebilirlik raporunuzun gereksiz ayrıntılar içermemesini sağlamak olmalı.

Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi Nedir?

Avrupa Birliği Parlamentosu tarafından kabul edilen kurumsal sürdürülebilirlik raporlama direktifi (CSRD), şirketlerin sürdürülebilirlik konusunu ayrıntılı bir şekilde açıklamalarını sağlayan bir yönerge. CSRD’nin amacı; yatırımcıların, tüketicilerin ve diğer paydaşların AB şirketlerinin sürdürülebilirlik performansını değerlendirmelerine yardımcı olmak. Basitçe söylemek gerekirse AB, tüketicilerin ve yatırımcıların işletmelerin sürdürülebilirlik etkisini bilmeyi hak ettiğine inanıyor ve CSRD, mevcut mevzuatın yeterli olmaması nedeniyle oluşturuldu. CSRD’ye göre, tüm büyük şirketlerin 2024 yılı itibarıyla sürdürülebilirlik politikası ve performansı hakkında raporlama yapması gerekmekte.

Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi’ne (Corporate Sustainability Reporting Directive, CSRD) tabi olan şirketler, 2024 finansal döneminden itibaren raporlarını Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları’na (European Sustainability Reporting Standards, ESRS) uygun olarak yayımlamak zorunda. Direktif, şirketlerin sürdürülebilirlik konularındaki bilgi kalitesini ve şeffaflığını artırmayı ve böylece Paris iklim anlaşması ve AB Yeşil Anlaşması sonrasında sürdürülebilir bir ekonomiye geçişi desteklemekte.

Türkiye’de Sürdürülebilirlik Raporlaması Zorunlu mu?

Belli şartları sağlayan şirketler için evet, Türkiye’de sürdürülebilirlik raporlaması zorunlu. Konu hakkında T.C. Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamalara bakmakta yarar var. Bakanlık; “Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları ve Uygulama Kapsamına İlişkin Kurul Kararları Resmî Gazete’de yayımlanmış ve belli şartları sağlayan işletmeler için sürdürülebilirlik raporlaması zorunlu hale getirilmiştir.” açıklamasını yapmakta.

Bu konuda Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu’nun (ISSB) global S1 ve S2 sürdürülebilirlik raporlama standartları ile tam uyumlu olan Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları ve Uygulama Kapsamına İlişkin Kurul Kararları 29 Aralık 2023 tarih ve 32414 sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı. Buna göre aşağıda belirttiğimiz ölçütlerden en az ikisinin eşik değerlerini art arda iki raporlama döneminde aşan işletmeler için sürdürülebilirlik raporlaması zorunlu:

• Çalışan sayısı: 250 kişi
• Aktif toplam: 500 milyon Türk lirası
• Yıllık net satış hasılatı: 1 milyar Türk lirası

Bunun yanı sıra 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun düzenleme ve denetimine tabi bankalar için ise yukarıdaki eşik değerlerine bakılmaksızın zorunlu raporlama uygulaması var. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu bünyesinde yer alanlar bankalar ise bu uygulamadan muaf. Ayrıca bu kapsam dışında kalan işletmeler de zorunlu olmasa bile gönüllü olarak Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartlarına uygun raporlama yapabilir.

Sürdürülebilirlik Raporu Örneği

Kurumsal sürdürülebilirlik örnekleri vererek konuyu biraz daha detaylandıralım. Mesela ileri teknolojili fabrikalarıyla tanınan Apple, iklim değişikliğinin çok etkilenen bazı bölgelerinde iklim değişikliğinin etkisine aracılık etme taahhüdünde bulunuyor. Apple, kâr amacı gütmeyen bir organizasyon olan Conservation International ile birlikte Kolombiya’daki kıyı şeridi boyunca 27.000 mangrov ağacını yeniden dikme sözü verdi. Apple ayrıca üretim tesislerinde %100 yeşil enerji kullanıyor. Fosil yakıtlar yerine rüzgâr ve güneş enerjisine güveniyor. Dünyaca ünlü oyuncak şirketi LEGO ise ambalajı azaltmak ve 2020 yılı sonuna kadar %100 yenilenebilir enerji kaynağına geçmeyi hedeflemişti. Ayrıca %90 geri dönüşüm oranına ulaşma hedeflerinde de söz etmişlerdi.

Peki etkili bir sürdürülebilirlik raporu nasıl olmalı? Etkili bir sürdürülebilirlik raporu şeffaf, kapsamlı ve paydaş çıkarlarıyla uyumludur. Veri odaklı, eyleme dönüştürülebilir olmalı ve hem başarıları hem de iyileştirme alanlarını sergilemelidir. Yukarıdaki örnekleri de bu nedenle verdik. Ancak sürdürülebilirlik raporu tasarlamak yalnızca veri sunmakla ilgili değildir. Yatırımcılardan çalışanlara ve halka kadar yankı uyandıran bir hikâye anlatmakla ilgilidir. Sürdürülebilirlik raporlarında öne çıkanlardan bazıları şunlar:

• Netlik ve sadelik: Netliği vurgulayan temiz bir tasarıma öncelik verin. Karmaşık verileri özetlemek için grafikler ve infografikler gibi görsel yardımcılar kullanın. Böylece okuyucular bunalmadan bilgileri hızla kavrayabilir.
• Etkileşimli ögeler: Etkileşimli özellikler ekleyerek kullanıcı deneyimini yükseltin. Okuyucuların belirli konulara veya verilere daha derinlemesine inmelerine olanak tanıyan videolar, tıklanabilir bağlantılar kullanın.
• Yüksek kaliteli görseller: İçeriğinizi raporun teması ile uyumlu, etkili ve yüksek çözünürlüklü görsellerle tamamlayın. Duygu uyandıran ve sürdürülebilirlik anlatısıyla uyumlu fotoğraflar seçin.
• Başarılara odaklanma: Kapsamlı veriler hayati önem taşısa da önemli kilometre taşlarını vurgulamak da aynı derecede önemlidir. Önemli sürdürülebilirlik başarılarına dikkat çeken özel bölümler veya görsel vurgular oluşturun.
• Erişilebilirlik: Herkesin erişebileceği bir rapor oluşturun. Görseller için alternatif metin gibi özellikler uygulayın ve kapsayıcılığı vurgulayın.

Yukarıdaki maddeler, genel olarak pek çok sürdürülebilirlik raporunda bulabileceğimiz örnekler.

Küresel Raporlama Girişimi (GRI) Nedir?

Küresel Raporlama Girişimi (Global Reporting Initiative – GRI), şirketlerin sürdürülebilirlik performanslarını ve faaliyetlerini raporlamalarını sağlamak amacıyla oluşturulmuş uluslararası çapta bir standart. GRI standartları, sürdürülebilirlik raporlaması ile ilgili dünya çapındaki en yaygın standart olarak da bilinir. Ekonomik, çevresel ve sosyal alanlardaki sürdürülebilirliği ölçmek, raporlamak amacıyla GRI standartlarından bir rehber niteliğinde yararlanmanız mümkün. Raporlamanızı şeffaf bir şekilde sunmanız, hesap verilebilirliği artırmanız, farklı ülke ve sektörde faaliyet gösteren diğer işletmeler ile tutarlı bir format sunmanız için GRI standartlarını kullanabilirsiniz.

GRI Sürdürülebilirlik Raporu Standartları Nelerdir?

Şirketlerin sürdürülebilirlik raporları için GRI standartlarından yararlanabileceğini belirtmiştik. Şirketler farklı sürdürülebilirlik konularında bilgi edinmek için bu belirli göstergeleri kullanarak raporlar oluşturabilmekte. Peki bu standartlar neler? Bunları evrensel standartlar, konulara özgü standartlar ve sektörel standartlar olmak üzere 3’e ayırabiliriz:

• Evrensel standartlar: Bu standartlar, tüm kuruluşlar için geçerlidir. Kendi içerisinde de birkaç bölüme ayrılır. Örneğin, “temel kavramlar” bölümünde dürüst, doğru ve dengeli bir raporlamadan söz edilir. “Genel bilgiler” bölümü şirketin yapısı, iş gücü, stratejisi, etik değerleri gibi konulara eğilirken önemli konuların belirlendiği üçüncü bölüm ise şirketlerin hangi sürdürülebilirlik konularının (çevre, sosyal ve ekonomik alanlarında) en önemli olduğunu belirlemelerine yardım eder.
• Konu özelindeki standartlar: Bunlar, sürdürülebilirliğin 3 ana konusu etrafında toplanır. Yani ekonomik, çevresel ve sosyal konulara. Örneğin, çevresel bölümde işletmelerin çevreye olan etkilerinden, atık yönetiminden vs. bahsedilir. Ekonomik konu ise insan kaynağı, ekonomik performans gibi alanları kapsar. Sosyal konuda ise insan hakları ve benzeri alanları görürüz.
• Sektörel standartlar: Bu kategoride ise sektörlere özgü standartlar yer alır. Örneğin, enerji, tarım, finans, madencilik gibi sektörler için farklı GRI sektör standartları bu alanda toplanır.

Sürdürülebilirlik Raporu Danışmanlığı

Kurumsal sürdürülebilirlik eğitimi ve çok daha fazlası için danışmanlık hizmetlerinden de yararlanabilirsiniz. İndeks’in profesyonel ekibi sürdürülebilirlik raporlamasından sosyal sorumluluk raporlarına kadar birçok adımda işletmelerin ihtiyaçlarını karşılar. İçerik, rapor tasarımı, çeviri gibi birçok alanda üst düzey standartlarda hizmet almak için siz de İndeks’in faaliyetlerinden yardım alabilirsiniz.