İletişim Nedir?

İletişim nedir dediğimizde devasa bir konuyu ele aldığımızı baştan söylemekte yarar var. Sosyal hayatımız, iş yaşamımız, hatta kendi kendimize kaldığımız anlarda bile iletişimimiz devam eder. Ayrıca iletişim kendi içerisinde; sözlü, sözsüz, yazılı, görsel gibi birçok ayrı alt başlığa da sahiptir. Adeta insanlık tarihi kadar eski olan iletişim, çok uzun yıllardır akademik dünyanın da araştırma konuları arasında. Peki iletişim nedir? En basit hali ile söylersek iletişim, bireylerin ve kuruluşların bilgi alışverişinde bulunduğu temel bir süreçtir. Bu sonsuz süreç; düşüncelerin, mesajların ve bilgilerin konuşma, yazma ve sözsüz sinyaller dahil olmak üzere çeşitli yollarla iletilmesini içerir. Her iletişim en az bir gönderici, bir mesaj ve bir alıcı içerir. Kulağa basit gelebilir, ancak iletişim aslında çok karmaşık bir konudur. Gönderici, genellikle sözcükler ve sözlü olmayan iletişimin bir karışımı olarak mesajı kodlar. Bir şekilde (örneğin, konuşma veya yazma yoluyla) mesaj iletilir ve alıcı taraf da bu kodu çözer. Mesajın göndericiden alıcıya iletilmesi çok çeşitli faktörlerden etkilenebilir. Bunlara duygularımız, kültürümüz, ortam ve çevre dahildir. Bu tanımların da açıkça gösterdiği gibi, iletişim yalnızca bilginin iletilmesinden daha fazlasıdır. İster bilgi ister fikir veya duygu olsun, bir mesajı aktarmada bir başarı unsuru gerekir.

Etimolojik olarak iletişim nedir baktığımızda ise karşımıza Latince “communis” kelimesi çıkıyor. “Commun” kelimesi ise “ortak” anlamına geliyor. “Communis” kelimesi, benzeşenlerin oluşturduğu ortaklık veya topluluk gibi anlamları ifade ediyor. Sözcük İngilizcede ise “communication” olarak yer alıyor. Mağara duvarlarında jest ve çizimler kullanan ilk insanlardan yazının icadına ve ötesine kadar, insan evriminin her aşamasına iletişimdeki ilerlemeler damgasını vurmuştur. Matbaa, telgraf, telefon, radyo, televizyon ve internet gibi yenilikler de teknolojide devrim yaratarak iletişimi son derece erişilebilir hale getirdi. Dolayısıyla günümüzde “iletişim” demek, yalnızca fiziki buluşmalarda ortaya çıkan etkileşimleri kastetmiyor. Aynı zamanda bir Zoom toplantısı, e-postalar, anlık mesajlaşmalar ve konferans görüşmeleri de iletişim kavramının içerisine giriyor. Bu bağlamda; en az iki kişinin fiziksel/sanal ortamlardaki çeşitli etkileşimlerinin tamamını iletişim çatısı altına alabiliriz. Son olarak iletişim, dâhil olduğu bağlama göre de farklı tanımlanabilir. Örneğin, sosyoloji açısından iletişim nedir kısaca bakarsak; bir kişinin bilgiyi bir veya daha fazla kişiye sözlü-yazılı, beden dili ile vs. iletmesidir. Oysa girişimcilik/pazarlamada iletişim; bir markayı, ürünü veya hizmeti tanıtmak, marka imajını geliştirmek vs. için kullanılan teknikleri kapsar.

İletişim Öğeleri Nelerdir?

İletişim nedir öğrendiğimizde göre ögeler/bileşenler kısmına geçebiliriz. İletişim sürecinde en az iki kişiye ihtiyaç vardır: Bunlara “gönderici” ve” alıcı” diyoruz. İletişim süreci, bir göndericinin alıcıya bir fikir, olgu, bilgi veya görüş iletmek istemesi ile başlar. Fikir gönderici tarafından tasarlanır ve iletilebilecek terimlerle ifade edilir. İletişim kanalı belirlenir ve fikir iletilir. Fikir alıcı tarafından alınıp anlaşıldıktan sonra kaynaktan alınan bilgi veya yönlendirmeye göre eylem gerçekleştirilir. İletişim süreci şu adımlardan oluşur:

Gönderen: Gönderen/gönderici; düşüncelerini, mesajını veya fikirlerini alıcıya ileten kişidir. Mesela şu an bu metnin yazarı bir göndericidir. Sınıftaki bir öğretmen de yine göndericidir.
Mesaj: İletişimin konusu “mesaj” olarak adlandırılır. Bir göndericinin alıcıya iletmek istediği fikirleri, duyguları, önerileri, emirleri vb. içerir. Örneğin, şu an okuduğunuz bu metin bir mesajdır.
Kodlama: Mesajları alıcı tarafından anlaşılabilecek iletişim sembollerine dönüştürme sürecidir. Kelimeler, resimler, jestler, semboller vb. içerir. Kodlama, göndericinin içsel düşüncesini anlaşılabilir bir dile çevirir.
Kanal: Buna iletişim kanalı veya medya adını vermek de mümkün. Kodlanmış mesajın alıcıya iletildiği yol, kanal veya ortam medya olarak bilinir. Mesajın taşıyıcısıdır. Yazılı biçimde, yüz yüze, telefon, mektup, internet vb. aracılığıyla olabilir. Örneğin, şu an okuduğunuz bu metin, bir internet sitesinde yazılı bir iletişim kanalı ile karşınıza çıkmakta.
Kod çözme: Gönderici tarafından kodlanan mesaj, alıcı tarafından çözülür. Yani göndericinin kodlanmış sembolleri (jest, mimik, söz, yazı, görsel vs.) dönüştürülür.
Alıcı: Göndericinin mesajını alan kişiye alıcı denir. Örneğin, öğrenciler sınıfta alıcıdır. Şu an bu metni okuyan kişiler de alıcıdır.
Geri bildirim: İletişim sürecinin tamamlanması için geri bildirim esastır. Alıcı, mesajın göndericisine tepkisini bu şekilde ifade eder. Geri bildirim, alıcının mesajı aldığından ve anladığından emin olur. Zaten geri bildirimler sayesinde iletişim başlar, başlatılır.

İletişim Türleri Nelerdir?

İletişim türleri aslında genel olarak 4’e ayrılıyor: Sözlü, sözsüz, yazılı ve görsel iletişim. Bunları kullandığımız mecralar değişebiliyor fakat çoğunlukla bunlardan birini, birkaçını kullanmaya devam ediyoruz. Aşağıdaki başlıklarda bu 4 iletişim türünü detaylandırmadan önce türlere genel bir bakış atalım:

Sözlü iletişim: En basit haliyle sözlü iletişim, konuşmaktır. Bu en yaygın iletişim türüdür, çünkü gün boyunca hiç konuşmamak neredeyse imkânsız. Alışveriş yaparken kasiyere “Merhaba” demek de sözlü iletişimdir. Bu tür bir iletişim ister çalışanlar arasındaki iç organizasyon ister pazarlama açısından olsun, bir şirket için de oldukça önemlidir. Çünkü potansiyel müşterilerinizin sesinizi ve konuşma şeklinizi duyması da gerekiyor. Sözlü iletişim; yüz yüze, telefon, video, podcast gibi çeşitli kanallar aracılığıyla kullanılıyor.

Sözsüz iletişim: Sözsüz iletişim ise kabaca vücudunuzun ve yüzünüzün ifadeleridir. Duruşunuz ve tavrınız bazen kullanılan kelimelerden farklı bir mesaj iletebilir. Buna beden dili de denir. Vücudunuz bazen siz farkında olmadan bile sinyaller gönderir. Örneğin kollarınızı kavuşturmak tartışmaya kapalı olduğunuzun göstergesi olabilir. Karşınızdaki kişinin gözünün içine bakmamak, utandığınız veya yalan söylediğiniz şeklinde yorumlanabilir. Araştırmalar gösteriyor ki sözsüz iletişim, sözlü iletişimden çok daha fazla kullanılıyor.

Yazılı iletişim: Yazılı iletişim ise sözcüklerin yazılı şekilde kullanılmasıdır. E-postalar, işaretler, resmî belgeler, blog yazıları, şirket içi haber bültenleri vb. buna örnektir. Dil bilgisi, kelime bilgisinin inceliklerini içerir. Bu nedenle en ayrıntılı iletişim türlerinden biridir.
Görsel iletişim: Son olarak görsel iletişim ise resimler, grafikler, çizelgeler ve benzerleri aracılığıyla bilgi, fikir veya mesajları iletmeyi içerir. Görsel iletişimin hemen hemen her sektörde bir rolü vardır: Öğretim, mühendislik, reklamcılık, inşaat, hukuk, film gibi.

Bunların yanı sıra günümüzde “dijital iletişim” kavramından da söz ediyoruz. Aslında bu, iletişim türünden ziyade mecraya atıfta bulunan bir terim. Yani sözlü iletişimi bir Zoom toplantısında sürdürüyor olabiliriz. Bunun yanı sıra görsel sunumumuzu Google Meet üzerinden ekran paylaşıp anlatıyor olabiliriz. Dolayısıyla dijital iletişim, bir tür gibi algılanabilmesinin yanı sıra iletişim kurulan ortamı da işaret ediyor. Şimdi hazırsanız, bu iletişim türlerine daha ayrıntılı olarak bakalım!

Sözlü İletişim Nedir?

Öncelikle sözlü iletişim nedir ona bakalım. Sözlü iletişim, diğer insanlarla bilgi paylaşmak için kelimelerin kullanılmasıdır. Temel bileşenleri arasında ise kelime seçimi, tonlama, konuşma hızı ve ses düzeyi yer alır. Örneğin ses tonu, kelimelerin kendisi kadar önemli olan, kelimelerin arkasında yatan duyguyu gösterebilir. Bu iletişim tarzının ne kadar etkili olduğu değişebilir. Alıcının dinleme becerilerinin yanı sıra sesinizin yüksekliği, kullandığınız ton, konuşmanızın netliği ve kullandığınız kelimelerin kalitesi gibi bir dizi sözlü iletişim becerisine ihtiyacınız olacaktır.

Sözsüz İletişim Nedir?

Peki sözsüz iletişim nedir? Sözsüz iletişim, kelimeler kullanmadan iletişim kurmayı içerir. Sözsüz iletişimin üç temel unsuru ses tonu, beden dili ve göz temasıdır. Bunların her biri, insanların mesajınızı nasıl algılayacağı üzerinde etkilidir. Örneğin, ses tonunuzu genellikle duygularınızı yansıtır. Diğer insanların üzgün, kendine güvenen, öfkeli vb. olup olmadığınızı belirlemesine yardımcı olabilir. Vücut dili de en yaygın sözsüz iletişim türlerinden biri. Bir kişiye sizin nasıl hissettiğiniz hakkında çok şey söyleyebilir. Son olarak göz teması ise konuşmacıya mesajıyla ilgilendiğinizi hissettirir.

Yazılı İletişim Nedir?

Yazılı iletişim nedir baktığımızda ise mektup, e-posta, not vb. biçiminde yazılı dil aracılığıyla bilgi, fikir veya mesajların alışverişi karşımıza çıkar. Özellikle iş hayatında en sık kullanılan iletişim türleri arasında yer alır. Yazılı iletişimin en büyük avantajlarından biri de rahatlığıdır. Uygun bir zamanda bilgileri gözden geçirmenize ve incelemenize olanak tanır. Genellikle, sözlü iletişimde mesajın alıcısının hemen ulaşılabilir olması gerekir. Ayrıca, bireyin tüm gerekli bilgileri saklayamaması gibi bir zorluk da ortaya çıkabilir. Örneğin, doktor muayenehanesinde olduğunuzu ve doktorun tıbbi geçmişi hakkında sorular sorduğunu ancak yazılı hiçbir şeyi olmadığını düşünün. Doktorun tüm tıbbi bilgilerini saklaması veya herhangi bir takip ziyaretinde bunları hatırlayabilmesi oldukça zor olacaktır.

Yazılı iletişim, modern dünyada olmazsa olmazdır. Genellikle “bilgi çağı” olarak adlandırılan bir dönemde yaşadığımız için de giderek daha da önemli hale gelmekte. Aslında yazılı iletişim, demin de bahsettiğimiz üzere iş iletişiminin en yaygın biçimidir. Küçük işletme sahipleri ve yöneticilerinin etkili yazılı iletişim becerileri geliştirmeleri ve tüm çalışanlara aynısını teşvik etmeleri esastır. Bilgisayarların, bilgisayar ağlarının bilgiyi düzenlemek ve iletmek için giderek artan kullanımı, yetkin yazma becerilerine olan ihtiyacın da arttığı anlamına geliyor. Örneğin, e-posta gönderilerimizin bizim hakkımızda doğru mesajları gönderdiğinden emin olmalıyız.

Görsel İletişim Nedir?

Görsel iletişim nedir sorusunu da birçok açıdan yanıtlamak mümkün. Görsel iletişim, fikirleri, bilgileri veya mesajları iletmek için görsel öğelerin kullanılmasını içerir. Bu yöntem, bilgileri daha kolay anlaşılır ve hatırlanabilir hale getirebilir. Görsel iletişim, karmaşık bilgileri görsel formatlara dönüştürerek izleyiciler için daha erişilebilir ve ilgi çekici hale getirir. Bu nedenle iş dünyası için birçok avantaj sunan bir iletişim türüdür. Instagram ve çeşitli sosyal ağlar gibi görseller konusunda uzmanlaşmış sitelerin yükselişiyle birlikte görsel iletişim de ivme kazanmaya devam ediyor. Resimli, animasyonlu veya videolu kılavuzlar, sunum ve slaytlar, GIF’ler, eğitim videoları, sosyal medyadaki canlı videolar, çevrim içi etkinlikler, basılı ya da dijital broşürler görsel iletişim örnekleri arasında sayılabilir.

Dijital İletişim Nedir?

Yukarıda da değinmiştik: Dijital iletişim, aslında iletişimin türünden ziyade ortamını ifade eden bir terim. Yani sözlü, sözsüz, yazılı veya görsel iletişim türlerinden birini çeşitli dijital ortamlarda kullanabiliyoruz. İnternetin ve teknolojinin giderek gelişmeye devam etmesi de “dijital iletişim” kavramına olan ihtiyacı artırıyor. Dijital iletişim, medyayı ve bilgiyi yaymak için kullanılan tüm dijital kanalları bir araya getirir. İnternet siteleri, sosyal ağlar, mobil uygulamalar gibi. Günümüzde dijital iletişim dünyanın büyük bir kısmına ulaşmış durumda. Ayrıca hem sosyal hayat hem de iş yaşamının ayrılmaz bir parçası olarak konumlanıyor. Dijital platformlarda güçlü ve iddialı bir varlık, şirketlerin ün kazanmasına ve dolayısıyla gelişmesine olanak tanıyor. Bu nedenle pazarlama stratejileri içerisinde de dijital dünya, uzun zamandır çok değerli ve vazgeçilmez bir yerde.

Günümüzün dijital çağında dijital iletişim becerileri eğitim, iş ve kişisel ilişkiler dahil olmak üzere yaşamın çeşitli yönlerinde de giderek daha önemli hale geliyor. Dijital iletişim becerileri; e-posta, anlık mesajlaşma, sosyal medya, görüntülü konferans ve diğer dijital araçlar gibi dijital teknolojileri kullanarak etkili bir şekilde iletişim kurma becerisini ifade ediyor. Dijital iletişim becerilerini geliştirmek için ise dijital iletişimin günlük hayatımızdaki rolünü anlamak önemli. Dijital iletişimler, mesafe veya saat diliminden bağımsız olarak başkalarıyla gerçek zamanlı bir şekilde bağlantı kurmamızı sağlıyor. Bilgi, fikir ve görüşleri hızlı ve kolay bir şekilde paylaşmamızı, çeşitli görevler üzerinde başkalarıyla iş birliği yapmamızı sağlıyor. İşverenler de giderek daha güçlü dijital iletişim becerilerine sahip bireyler arıyor.

İletişim Çeşitleri Nelerdir?

İletişim çeşitleri ile türleri birbirine karışabiliyor. Bu nedenle bunları da birbirinden ayırmakta yarar var. İletişim türü dediğimizde; yukarıdaki sözlü, sözsüz, yazılı, görsel iletişim biçimlerini kastediyoruz. Oysa iletişim çeşitleri; kişi sayısı, ortam, çevre ve benzeri faktörlere göre değişkenlik gösteriyor. Örneğin, kişiler arası iletişim genellikle 2 kişi arasında geçen diyalogları ifade ediyor. Grup iletişimi ise en 3 kişinin bir amaç, hedef, konu doğrultusunda etkileşime girmesi demek. Bunları da aşağıdaki başlıklarda detaylı olarak inceleyelim.

Kişiler Arası İletişim

İnsanlar arasındaki tüm bilgi alışverişlerine kişiler arası iletişim demek mümkün. Bu iletişim sözlü, sözsüz, yazılı, görsel iletişim türlerine göre farklı şekillerde gerçekleşebilir. İki kişi arasındaki sosyal etkileşimi yansıtan kişiler arası iletişim de tüm iletişimler gibi bir mesaj iletir. Kişilerarası iletişimin gerçekleşebilmesi için mutlaka söylenecek bir söze gerek yoktur. Bir bakış da bunun için yeterlidir.

Özellikle profesyonel ortamda güçlü kişiler arası iletişim becerilerine sahip olmak gerekir. Bir işveren ya da yönetici olarak sürekli etkileşim içerisindesiniz. Kişiler arası iletişim becerileriniz ne kadar iyi olursa, olumlu iş ilişkilerini sürdürme şansınız da o kadar artar. Aynı şey şirketin personeliyle olan ilişkinin kalitesi için de geçerlidir.

Kişiler arası iletişimde dikkat edilmesi gereken pek çok unsur var. Bunlar hem iş yaşamı hem de özel hayatlar için geçerli. Aktif bir şekilde dinleme, kişiliklere saygılı olma, tutarlı davranma/konuşma buna örnek gösterilebilir. Tutarlı, etkili ve sürekli kişiler arası iletişimin birçok yararı var. Olumlu ilişkiler başlatmak, ikna edici olmak, çatışma ve gerginlikleri çözmek etkili bir kişiler arası iletişimin sağlayacağı yararlar arasında.

Grup İletişimi

Grup iletişimi veya takım iletişimi ise ekibiniz arasında bilgi, fikir ve geri bildirim alışverişi sürecidir. Hem sözlü, yazılı hem de beden dili ve ses tonu gibi sözlü olmayan iletişimi içerir. Grup iletişimi; grup normları, rolleri ve kişiler arası ilişkiler tarafından şekillendirilir. Bu unsurlar iletişimin akışını ve kimin konuşup kimin dinleyeceğini belirler.

Bu iletişim çeşidine küçük ve büyük gruplar açısından farklı bakabiliriz. Örneğin, küçük grup iletişimi genellikle birkaç kişiyi içerir ve gayri resmi etkileşimlere olanak tanır. Rahat ortam, herkesin sesinin duyulmasını kolaylaştırır. Öte yandan, büyük grup iletişimi daha geniş bir kitleyi ve daha resmi yapıları içerir. Büyük gruplar, mesajlarını yüzlerce kişiye iletmek için toplu e-postalar gibi araçları kullanır.

İçsel İletişim

İçsel iletişim ise en basit hâliyle, kişinin iç sesidir. Kendi kendine konuşma, içsel monolog ve benzeri şekillerde de adlandırılır. Kafanızda şarkılar çalması, favori bir podcast’i veya filmi zihninizde tekrar oynatmanız veya kendinizle sohbet etmeniz buna örnektir. İçsel konuşma olarak da bilinen bu iletişim, kafanızın içindeki bir sestir. İçsel iletişim de temelde olumlu ve olumsuz olarak 2’ye ayrılır. Gelişmiş problem çözme, üretkenlik, öz değerlendirme ve eleştirel düşünme becerileri gibi birçok fayda sunar. Sizi aksiliklere karşı daha dirençli hale getirebilir ve stres seviyenizi düşürebilir. Öte yandan, eleştirel iç sesler güveni ve öz saygıyı olumsuz etkileyebilir.

Örgütsel İletişim

Örgütsel iletişim çeşidi ise bir kurum, kuruluş, organizasyon içerisindeki türlü etkileşimlerdir. Buna hükümet organları, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar, şirketler dâhildir. Örgütsel iletişim, iş yerindeki/kurumsal ortamdaki bilgi akışının hangi medya kanallarıyla ve nasıl yürütüleceğini de ölçer. Buna göre örgütsel iletişim; halkla ilişkileri, stratejileri, pazarlamayı, kurumsal reklamı, iç ve dış iletişimi içerir. Bu iletişim çeşidi de kendi içerisinde birkaç alt başlığa ayrılmakta. Örneğin, aşağı yönlü-yukarı yönlü örgütsel iletişim gibi. Aşağı yönlü örgütsel iletişimde; iş verenler ya da yöneticiler, personeli ile iletişime geçer. Yukarı yönlü iletişimde ise çalışanlar, üstleri ve yöneticileri ile iletişime geçer. Son olarak örgütsel iletişimi resmî ve gayri resmî olarak da 2’ye ayırmak mümkün. Buna göre resmî iletişime şirketten gelen herhangi bir bilgilendirme e-postası ya da yöneticiler ile toplantı örnek verilebilir. Gayri resmî iletişime ise çalışanların molalardaki sohbetleri örnek verilebilir.

Kitle İletişim

Kitle iletişimi ya da kitlesel iletişim; sözlü, yazılı ve dijital medya aracılığıyla geniş kitlelere mesaj gönderme süreci olarak tanımlanabilir. Kitle iletişimi aracılığıyla bilgi ve mesajınız hızlı ve etkili bir şekilde aktarılabilir. Bu iletişim çeşidi radyo, gazetecilik, basılı ve çevrim içi medyadan halkla ilişkilere kadar geniş bir alanı kapsar. Gazete, dergi, televizyon, radyo, internet ve sosyal medya gibi çeşitli medya biçimleri aracılığıyla geniş bir kitleye mesajınızı aktardığınızda kitle iletişimini kullanmışsınız demektir.

Bir diğer deyişle, tek bir kaynaktan çıkan mesajın aynı anda birden fazla alıcıya hızlıca yayılmasını içerir. Kitle iletişiminin en tanımlayıcı özelliklerinden biri, geniş bir kitleye ulaşabilme yeteneğidir. Bahsi geçen kitle (toplum, çalışanlar vs.) genellikle coğrafi olarak dağılmıştır ve çeşitli geçmişlere, demografik özelliklere, ilgi alanlarına sahip bireylerden oluşur. Bu nedenle aslında kitle genellikle anonimdir. Ek olarak kitle iletişimi genellikle geniş bir kitleye hitap etmek üzere standartlaştırılmış içeriklerin üretimini içerir. Bu standartlaştırma, mesajda tutarlılığı sağlaması açısından değerlidir.

İletişim Araçları

Son olarak iletişim araçları nelerdir onlara da bakmakta yarar var. Günlük hayatta belli başlı iletişim araçlarını kullanıyoruz: İnternet yazışmaları ya da telefon görüşmeleri gibi. Ancak özellikle iş hayatında iletişim araçlarının etkin kullanımı çok daha büyük bir konu. Doğru iletişim araçlarını etkili bir şekilde kullanmak iş yerinde başarıya ulaşmanıza yardımcı olabilir. Örneğin, bir iletişim aracı proje yönetimine odaklanabilir ve evden çalışan takım arkadaşları arasındaki iş birliğine öncelik verilebilir.

Bu bağlamda iletişim araçları; aslında iletişim kurulan teknolojik cihazları tanımlar. Telefon, radyo, televizyon, internet, faks, gazete, dergi, broşür, kullanım kılavuzu ve daha nicesi iletişim araçlarını oluşturur. Bu noktada mecra ile aracı birbirinden ayırt etmek önemli. Örneğin, internet bir iletişim aracı olarak karşımıza çıkıyor. Oysa WhatsApp, interneti kullanarak iletişime geçtiğimiz bir mecra. Dolayısıyla iletişim araçları, iletişimi mümkün kılan tekniğe ve teknolojiye karşılık geliyor.