Etkili Konuşma Nedir?

Bir toplantıda, konferansta veya dinleyiciler önünde konuşmak birçok insan için streslidir. Bunun yanı sıra iletişim dünyası karmaşıktır. Bu karmaşıklığın merkezinde ise konuşmanın/iletişimin çeşitli unsurları öne çıkıyor. İyi uygulandığında kariyerleri ilerletebilen, ilişkiler kurabilen ve itibarı şekillendirebilen etkili konuşma da burada devreye giriyor. Mesleğiniz veya kariyerinizde karşılaştığınız zorluklar ne olursa olsun, bir şey kesindir: Fikirleri etkili bir şekilde aktarma/paylaşma yeteneği paha biçilmez bir beceridir.

Bu noktada etkili konuşma nedir öncelikle ona bakmakta yarar var: Etkili konuşma; mesajınızın açık bir şekilde duyulacağı, anlaşılacağı ve mümkünse buna yönelik eyleme geçileceği şekilde konuşmak anlamına gelir. Bu konuşma sanatının ise iki ana ayağı var: Ne söylediğiniz ve nasıl söylediğiniz. Söyledikleriniz, kelime seçiminiz anlamına gelir ve bulunduğunuz ortama göre değişkenlik gösterecektir. Benzer şekilde, konuşma biçiminiz de farklı ortam ve durumlarda değişecektir.

İster yeni bir bilimsel keşif hakkında büyük bir konferansta ister çocuklarınızın davranışları hakkında veya patronunuzun maaş artışı hakkında konuşuyor olun, etkili bir şekilde konuşabilmeniz gerekir. Bu, hiçbir şeyin mesajınızı dağıtmasına veya dikkati kaydırmasına izin vermeyecek şekilde tüm araçları kullanabilmeyi gerektirir. Özetle etkili konuşma becerisinin en önemli yönü, konuşarak paylaşmak istediğiniz bilgileri başarılı ve açık bir şekilde iletebilmenizi sağlamaktır.

Etkili Konuşma Özellikleri Nelerdir?

Etkili konuşma sanatını hayatınızın birçok alanına yaymak için çeşitli özellikleri bilmenizde yarar var. Peki bu özellikler neler? En önemli noktalardan biri yukarıda da özet geçtiğimiz kelime seçimleri. İletişiminiz konusunda şüpheye düşerseniz, dinleyicileriniz kullandığınız kelimelere geri dönecek ve ne demek istediğinizi iki kez kontrol edecektir. Bu nedenle, özellikle önemli bir şey söylerken kelimeleri dikkatli bir şekilde seçmek önemlidir. Dikkate alınması gereken şeyler şunlardır:

• Hedef kitle: Bir konferansta 200 kişiye, güvendiğiniz bir meslektaşınıza, patronunuza ya da çocuklarınıza konuşmanıza göre seçtiğiniz kelimeler farklı olacaktır. Hedef kitlenizin konuya ilişkin genel anlayış seviyesini ve ayrıca onlarlayken kullandığınız üslubu, hitap biçimini vs. düşünmeniz gerekir.
• Kısa cümle kullanımı: Her ne kadar yoruma açık bir konu olsa da daha kısa cümleler kullanmak ayrıca aciliyet duygusu yaratır.
• Basit kelime seçimleri: Bir şeyi basit terimlerle açıklayamıyorsanız, muhtemelen siz de anlamamışsınızdır. Bu nedenle konuyu iyice kuşatıp kavramak ve ardından sadeleştirerek anlatım yapmak önem kazanır.

Ancak, kelimelerin genel iletişiminizin ve mesajınızın yalnızca bir parçası olduğunu hatırlamakta fayda var. Ses tonu ve beden diliniz de güçlü mesajlar gönderir. Sesiniz, görünüşünüz kadar kişisel tarihiniz hakkında da çok şey ortaya çıkarabilir. Bir sesin tonu ve konuşmanın içeriği, bir bireyin duygusal durumu hakkında ipuçları sağlayabilir. Örneğin öz saygı düşükse bu, sese de -tereddütle- yansıtılabilir. Utangaç bir kişi ise sessizce konuşabilir, ancak kendine güvenen birinin sesine hâkim olma ihtimali epey yüksektir. Özellikle topluluk önünde konuşmakta zorlanıyorsanız, sesinize hakimiyetinizi geliştirmek için zaman ayırmaya değer. Hatta bu durum, özgüveninizi artırmaya bile yardımcı olabilir.

Etkili ve güzel konuşma özellikleri içerisinde nefes kullanımı da çok ama çok değerli. Stres altındayken bir bireyin nefes alma düzeni değişebilir. Kaslarınız gergin olduğunda akciğerlerinizi tam kapasite kullanamazsınız. Birisi korktuğunda veya gergin olduğunda, yaygın bir semptom boyun ve omuzlarda gerginliktir. Bunun nedeni, baskı altındayken daha hızlı nefes alma eğiliminde olmamızdır. Bu, bol miktarda hava soluduğumuz anlamına gelir. Ancak tamamen nefes verip rahatlamak için yeterli zaman yoktur, bu nedenle tam faydayı elde edemeyiz. Tüm bunlar etkili konuşmanın önünde ciddi engellerdir. Bu nedenle iyi nefes almak, sesi destekleyecektir ve ses daha dolgun, daha güçlü hale gelecektir.

Son olarak etkili konuşmada öne çıkan şu 3 bileşene de bakmanızı öneririz: Netlik, çeşitlilik ve hacim. Burada netlik; çeneyi açmayı ve çıkardığınız her sese tam olarak fayda sağlamayı, özellikle kelimelerin sonlarına dikkat etmeyi kapsar. Bazı insanlar dişlerini sıkarak ve dudaklarını çok az hareket ettirerek konuşma eğilimindedir. Duyulmamanın temel nedeni, ağızlarını açamama ve konuşma seslerini hassas bir şekilde çıkaramama becerisidir. Ses ağza kilitlenir ve dışarı verilmez.

Hacim ise aslında sesin ne kadar yüksek olduğuyla ilgili değil. Mesela bazı insanların doğal olarak yumuşak ses tonları vardır. Ayrıca, ses çok fazla yükseltilirse ton kalitesi de kaybolabilir. Bu nedenle sesi bolca nefesle desteklemek de önemli bir bileşendir. Sesi ne kadar dışarı yansıtmak istiyorsanız, o kadar fazla nefese ihtiyacınız olur.

Son olarak çeşitlilik ise tempo, vurgu, tonlama, duraklama gibi maddelerden oluşur ve konuşmayı daha ilgi çekici kılmaya yarar. Ancak, sahte veya bir performans sergiliyormuş gibi görünmemek önemlidir. Kelimeler anlam taşır, ancak söyleniş biçimleri hisleri ve duyguları yansıtır.

Etkili Konuşma Nasıl Yapılır?

Şimdi etkili konuşma nasıl yapılır ona geçebiliriz. Esasında bu noktada, yukarıdaki başlıkta saydığımız özellikler de dâhil olmak üzere fazla sayıda husus var. Örneğin, vücut dili bunlardan biridir, çünkü aslında iletişimin önemli bir kısmı sözsüzdür. Ses tonu, tempo ve vurgu, sözsüz iletişimin bir parçasıdır. Ayrıca vücut diliniz de önemlidir. Buna nasıl durduğunuz, yüz ifadeleriniz, konuşmanızı vurgulamak için ellerinizi kullanma şekliniz ve hatta göz teması kurup kurmadığınız dahildir. Bu, izleyicilerinizden ne kadar uzakta olduğunuzu ve dolayısıyla jestlerinizi daha açık hale getirmek için abartmanız gerekip gerekmediğini düşünmeyi içerebilir.

Retorik (söz söyleme sanatı) de bu noktada oldukça kritik bir husus. Retorik bir araç, kelimeleri özellikle akılda kalıcı kılmak için kullanma yöntemidir. Ünlü konuşmalardan en akılda kalıcı dizelerden bazılarını düşünün. Bu dizeler genellikle kalıcıdır, çünkü anahtar kelimeleri veya ifadeleri tekrarlayarak, tekrarlanan bir ifadenin yapısını tersine çevirerek, kelimelerin sırasını tersine çevirerek veya beklenmedik bir ifade şekli kullanarak dinleyicilerin duygularını etkilerler.

Konuşma tabii ki dinleyicileri etkilemeli ve onlarla bağlantı kurmalıdır. İlgiyi sürdürmek için hikâye anlatımı ve diğer teknikleri kullanmak faydalıdır. Konuşmacı onların duygularına ve ihtiyaçlarına hitap etmelidir. Dinleyiciler konuşmaya bağlandığını hissettiğinde, bu konuşma akılda kalıcı ve etkili olur. Son olarak, iyi organize edilmiş bir konuşma esastır. İyi bir giriş, izleyicinin dikkatini çekmeli ve konuyu ve amacı tanıtmalıdır. Ardından gövde (gelişme bölümü), temel noktaları kolay bir şekilde sunmalıdır. Sonuç, ana noktaları özetlemeli ve merkezi mesajı güçlendirmelidir.

Tüm bunlar nezdinde şu adımları da ekleyebiliriz: Giriş, etkileyici ifade, tez fikri/merkez fikir, gövde (gelişme bölümü), destekleyici kanıtlar, karşıt argümanlar ve varsa bunlar çürüten tezler, sonuç, kapanış. Kapanışlar da genellikle harekete geçme çağrısı, düşündürücü bir soru, güçlü bir alıntı veya unutulmaz bir anekdot ile bitebilir.

Etkili Konuşma Yapmak İçin Nelere Dikkat Edilmeli?

Konuşma becerilerinizi geliştirmek ve izleyicilerinizin eğlenmesini, bilgilenmesini sağlamak için yapabileceğiniz şeyler var. Aşağıdaki ipuçları, etkili ve akılda kalıcı bir konuşma yapmak için dikkat etmeniz gerekenleri anlamaya yardım edecektir:

• Güzel ve etkili konuşma yeteneğinin en önemli ayaklarından biri, yukarıda da değindiğimiz gibi elbette hedef kitle. Etkinlikten/konuşmanızdan önce hedef kitleniz hakkında olabildiğince çok şey öğrenin. Düğün gibi gayriresmi bir ortamda konuşuyorsanız, konuşmanızda daha rahat olabilirsiniz. İş yerinde bir konuşma yapıyorsanız, beklenen sonuçları belirlemelisiniz.
• Konuşmanızı önceden prova edin. İdeal olarak, konuşmayı yapacağınız odada prova yapmalısınız. Mümkünse, nasıl göründüğünüzü ve nasıl ses çıkardığınızı görmek için bir aynanın önünde prova yapın. Arkadaşlarınız ve ailenizden oluşan küçük bir izleyici kitlesiyle prova yapmak da faydalı olabilir.
• Basit tutmayı asla hafife almayın. Dinleyicileriniz söylediğiniz her kelimeyi hatırlamayacaktır, bu yüzden konuşmanızı olabildiğince basit tutun. Önemli noktalara odaklanın ve konuşmanızı bunları ortaya çıkaracak şekilde yapılandırdığınızdan emin olun. Genellikle ne kadar çok şey anlatılırsa iyi sonuç çıkacaktır gibi bir anlayış var. Ancak uzun süren konuşmalar, genellikle dinleyici tarafında dikkat dağınıklığına yol açar.
• Göz temasına da mutlaka dikkat etmelisiniz. Konuşmanız sırasında dinleyicilerle göz teması kurmaya çalışın, dikkatlerini çekin ve dikkat dağıtıcı unsurları en aza indirin. Bu bazı insanlar için rahatsız edici olabilir, ancak her bir kişiye ayrı ayrı bakmanıza gerek yok.
• Birçok insanın dikkat süresi sınırlıdır, bu yüzden konuşmanız öz olmalıdır. Ana noktalara odaklanın ve gereksiz içerikleri konuşmanızdan kaldırın. Bu strateji dikkat çekecek ve esas noktalarınızın anlaşılmasını sağlayacaktır.

Diksiyon Etkili Konuşma İçin Ne Kadar Önemlidir?

İyi bir diksiyonla konuşmak; müşteriler, iş arkadaşları, yöneticiler ve izleyiciler üzerinde iyi bir ilk izlenim bırakmanıza yardımcı olabilir. Net ve doğru tonla konuştuğunuzda, başkalarının sizi kendine güvenen, bilgili ve güvenilir olarak algılaması kuvvetle muhtemeldir. Yani konuşmada diksiyon, bir konuşmacının kelimeleri ne kadar iyi telaffuz ettiğine işaret eder. Açık ve güzel konuşan bir kişinin diksiyonu iyidir, kelimelerini geveleyen veya yanlış telaffuz eden bir kişinin diksiyonu ise zayıftır. Gerekirse diksiyon çalışmaları yapmayı ihmal etmeyin.

Etkili Konuşma Nasıl Olur?

Etkili konuşma teknikleri, özellikleri ve püf noktalarının ardından işin pratiğinden de bahsedelim. Burada bir kurgu vaka olarak bir mezuniyet konuşmasını örneklendiriyoruz. Böyle bir senaryoda başarılı bir konuşma şu şekilde madde madde gerçekleşebilir:

• Hepimiz hayatımızın en önemli dönüm noktalarından birini geride bırakıyoruz: Üniversite mezuniyetini.
• Hepimiz bu güne gelmek için çok çalıştık ve çalışmalarımız boşa gitmedi.
• Bu mezuniyet, hedeflerimize ulaşma konusunda hepimizin ne kadar yetenekli olduğunu bize gösterdi.
• Ancak mezuniyet nihai hedef değildir. Daha büyük bir yolculuğunun parçasıdır. Mezuniyetimiz, geleceğimizin bizi götüreceği yerin anahtarlarından biri olmalı.
• Önümüzdeki yol kolay olmayacak. Engeller ve kaçırılan fırsatlar olacak. Bazen her birimiz devam edemeyeceğimizi hissedeceğiz. Bazen her birimiz yalnız olduğumuzu düşüneceğiz. Ama yalnız değiliz!
• Buraya kadar geldik ve neden şimdi geri çekilelim? Değerli hiçbir şey kolay değildir.
• Bugün bu törene katılarak ilk adımı attık; şimdi hayat yolculuğumuzdaki bir sonraki adımları atma ve geleceğimizi inşa etmeye başlama zamanı.
• Hepinizi tebrik ederim!