1 Mayıs

Bu hafta 1 Mayıs’ı kutluyoruz! Düşündük ki ister bilgisayar, ister direksiyon, ister tezgah, ister telefon başında olsun; emek veren herkesin aklında basit ve yanıtlanmayı bekleyen sorular var… Biz de çalışanların haklarına yönelik en çok sorulan soruları ve yanıtlarını derledik. Çorbada bizim de tuzumuz olsun!

Bayram ve genel tatil günlerin ne zaman?
Ulusal bayram (29 Ekim) tatili 1.5 gün, resmi bayram günleri (1 Ocak, 23 Nisan, 19 Mayıs, 30 Ağustos) 4 gün ve dini bayram tatillerinde toplam 8 gün ve 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Gününde 1 gün olmak üzere, yılda 14.5 gün genel tatil vardır (Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun).

 

 

Yıllık izin süreleri ne kadardır?
Çalışma süresi (yıllık)		Asgari ücretli izin süresi
1-5 yıl (5. yıl dâhil)		14 gün
5-15 yıl		20 gün
15 yıl ya da üzeri		26 gün

Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir (İş K./m.53/4-5-6)

Emzirme ödeneği ne, ne kadar?
Emzirme ödeneği sigortalı kadına veya sigortalı erkeğin sigortalı olmayan karısına yapılan bir ödemedir. Sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması nedeniyle sigortalı erkeğe, çocuğun yaşaması şartıyla doğumdan sonraki altı ay süresince her ay, doğum tarihinde geçerli olan asgarî ücretin üçte biri tutarında emzirme ödeneği verilir. Sigortalı kadın ya da eşi doğum yapan sigortalı erkeğin emzirme ödeneğinden yararlanma koşulu, doğumdan önceki son 1 yıl içinde 120 gün prim ödemiş olmasıdır. Emzirme ödeneğine hak kazanan sigortalılardan sigortalılığı sona erenlerin, bu tarihten başlamak üzere üçyüz gün içinde çocukları doğarsa, sigortalı kadın veya karısı analık sigortası haklarından yararlanacak sigortalı erkek, doğum tarihinden önceki onbeş ay içinde en az üç ay prim ödenmiş olması şartıyla emzirme ödeneğinden yararlandırılır.

Yıllık izin sürelerini bölebilir misin?
İzin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir (İş K./m. 56/1,2 ve 3).

İş arama iznin var, ne olduğunu biliyor musun?
• Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur.
• İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir.
• İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.

“Bildirimsiz fesih hakkını kullanma süresi” diye bir şey var, nedir biliyor musun?
İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymamasından kaynaklanan fesihlerde, eylemin yapıldığı veya eylemin öğrenildiği tarihten itibaren altı işgünü içerisinde fesih yapılmalıdır. Eylemin üzerinden bir yıldan uzun süre geçti ise fesih hakkı kullanılamaz.

Çalışma koşullarında değişikliğin kabul edilmemesi, işveren için haklı fesih nedeni midir?
Değişiklik önerisinin işçi tarafından kabul edilmemesi, iş verene haklı fesh nedeni vermez. Bu nedenle işveren işçiyi ancak, İş Kanunu 17. Maddesine göre, ihbarlı olarak işten çıkarabilecektir. Derhal işten çıkarmak istiyorsa ihbar tazminatını ve koşulları varsa kıdem tazminatını ödemek koşuluyla işten çıkarabilecektir.

Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
İşçi aynı işverene bağlı olarak değişik iş yerlerinde çalışması durumunda kıdem tazminatı süresi hesaplanırken bu süreler birleştirilerek dikkate alınır.
Kıdem tazminatı işçinin çalışma süresince geçen her bir yıl için, giydirilmiş son brüt ücretinin otuz günlük tutarıdır. Bir yıldan artan süreler için ise aynı ücret üzerinden oranlama yapılarak ödeme yapılır.

İşsizlik sigortasından kimler yararlanabilir?
• İş sözleşmesi bildirimli olarak işveren tarafından feshedilenler.
• İş sözleşmeleri, sağlık sebepleri, işverenin kanunda belirtilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışları ve işçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler nedeniyle bizzat kendileri tarafından feshedilen sigortalı işçiler.
• Sağlık sebepleri veya işyerinde isçiyi bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan bir zorlayıcı sebebin ortaya çıkması halinde işveren tarafından iş sözleşmesi feshedilenler.
• Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışmakta olup da sürenin bitiminde işsiz kalanlar.
• İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış̧ olanlar.
• Özelleştirme nedeniyle iş sözleşmesi sona erenler.

İşsizlik sigortası fonundan alınacak işsizlik yardımının süresi ve tutarı ne?
• 600 gün prim ödemiş olanlara 180 gün
• 900 gün prim ödemiş olanlara 240 gün

• 1080 gün ve daha fazla prim ödemiş olanlara 300 gün süre ile işsizlik ödeneği ödenir.

Hafta tatilinde çalıştığın sürenin ücretini nasıl hesaplayacaksın?
İş Kanunu’nda işçinin hafta tatilinde çalıştırılamayacağının öngörülmüş olmasına rağmen hafta tatili çalışmalarına rastlanmaktadır. Hafta tatilinde çalışan işçiye, o gün kaç saat çalışma yaptığına bakılmaksızın o gün için ödenmesi gereken ek bir günlük ücreti, o günkü çalışması haftalık çalışma süresini aştığından, %50 zamlı olarak hesaplanarak ödenir. Bu durumda hafta tatilinde çalışan işçiye, hak kazandığı 1 günlük ücrete ilave olarak, çalıştığı için 1,5 günlük ücret (%50 zamlı) ödenecektir.

İpucu
HAKLARI İHLAL EDİLEN İŞÇİNİN BAŞVURABİLECEĞİ YOLLAR
İsçiler çalışırken İş̧ Kanunu’na göre ücret, çalışma süreleri, tatil ve yıllık izin gibi haklarının verilmediği, işyerinde ayrımcılığa uğradıkları veya iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyulmadığı ve haklarını kullanamadıkları gerekçeleriyle, işvereni ÇSGB’ye şikâyet edebilir. İşçiler, işten ayrıldıktan sonra da aynı gerekçelerle ÇSGB’ye başvurabilir. İşçiler iş sözleşmesinin sona ermesinden kaynaklı tazminat haklarını alamadıkları durumlarda da ÇSGB’ye başvuruda bulunabilirler. İşyerinin bulunduğu ilin bağlı olduğu ÇSGB Bölge Müdürlüğü’ne veya ÇSGB İş Teftiş̧ Kurulu’na (Ankara) şahsen veya posta yoluyla başvurabilirler. Ayrıca, internet üzerinden Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezine (ALO 170) veya BİMER’e (0312 424 26 12) ihbarda bulunabilirler. Bu başvurularda, ad, soyad ve iletişim adresleri ile ispatlayıcı belge varsa eklenmesi gerekir. İsminin gizli tutulmasını isteyenler, bunu belirtmelidirler.